Zwolnienie lekarskie ma na celu zapewnić pracownikowi odpoczynek oraz możliwie jak najszybszy powrót do zdrowia. Jednak pracownicy często wykorzystują zwolnienie lekarskie w celu uzyskania dodatkowych dni wolnych nie uszczuplając przysługującego im urlopu wypoczynkowego. Pracodawca ma jednak prawo zarządzić, aby została przeprowadzona kontrola prawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego. Może to doprowadzić do utraty przez pracownika prawa do otrzymania zasiłku chorobowego.

Kontrola prawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego

Sposób kontroli pracownika zależy od liczby pracowników zatrudnionych w zakładzie pracy. Przy zatrudnieniu większym niż 20 osób - kontrola może zostać przeprowadzona przez samego pracodawcę lub inną osobę, która została przez niego upoważniona. Jeżeli pracodawca zatrudnia 20 osób lub mniej kontrola jest przeprowadzana przez ZUS, jednak tylko w przypadku pobierania przez pracownika zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego (nie dotyczy okresu wypłacania wynagrodzenia chorobowego). ZUS podejmuje przeprowadzenie kontroli wykorzystania zwolnienia lekarskiego na wniosek pracodawcy. Kontrolerzy mają ustalić, czy zwolnienie lekarskie jest uzasadnione względami medycznymi.

Kontrola jest przeprowadzana w miejscu zamieszkania pracownika, w miejscu jego czasowego pobytu lub w innym miejscu, jeśli z posiadanych informacji wynika, że jest to celowe. W związku z tym, gdy pracownik jest zatrudniony w więcej niż jednym przedsiębiorstwie lub prowadzi własną działalność gospodarczą, również te miejsca podlegają czynnością kontrolnym. Nieobecność pracownika w miejscu zamieszkania lub czasowego pobytu nie jest potwierdzeniem nieprawidłowego wykorzystania zwolnienia lekarskiego - nieobecność może być spowodowana koniecznością zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych (wizyta u lekarza, zakupy spożywcze lub zakup leków).

W takiej sytuacji pracownik musi uzasadnić przyczynę swojej nieobecności, jeżeli odmówi udzielenia wyjaśnień lub przekroczy wyznaczony na to termin, może to stanowić przesłankę do uznania, że udzielone zwolnienie lekarskie jest wykorzystywane niezgodnie z jego przeznaczeniem.

Osoby najczęściej wybierane do kontroli

Do kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich należy typować osoby, które:

  • często wykorzystują krótkotrwałe zwolnienia lekarskie,

  • dostarczają zwolnienia lekarskie wystawiane przez różnych lekarzy,

  • korzystają z kolejnych okresów zasiłkowych,

  • wcześniej były pozbawione prawa do wynagrodzenia za czas choroby lub zasiłku chorobowego w związku z nieprawidłowym wykorzystywaniem zwolnienia lekarskiego,

  • wcześniej składały zaświadczenie lekarskie po obowiązującym terminie, co skutkowało obniżeniem zasiłku o 25%.

Nieprawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego

Do nieprawidłowego wykorzystania zwolnienia lekarskiego zalicza się sytuacje, w których nie są przestrzegane zalecenia wydane przez lekarza, czyli umieszczona w zaświadczeniu ZUS ZLA adnotacja czy pacjent może chodzić. Osoba przebywająca na zwolnieniu lekarskim może wykonywać czynności, które mają na celu zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych. Niedopuszczalne jest wykonywanie prac, które mogą się przyczynić do pogorszenia stanu zdrowia pracownika. W sytuacji, gdy pacjent mieszka sam, a zalecenia lekarskie wskazują na konieczność leżenia, może wyjść po niezbędne zakupy lub wyjechać do rodziny, lecz wtedy konieczne jest poinformowanie pracodawcy o zmianie miejsca pobytu. Zabronione jest wykonywanie jakiejkolwiek pracy zarobkowej bez względu na charakter stosunku prawnego lub jego brak.

Zakończenie kontroli

Po zakończeniu czynności kontrolnych sporządzany jest protokół, w którym opisywane są ewentualne okoliczności nieprawidłowego wykorzystania zwolnienia lekarskiego. Pracownik ma prawo odnieść się do zawartych w nim informacji.

Protokół zostaje przesłany do ZUS, który otrzymany dokument poddaje analizie i na jego podstawie wydaje decyzję o zwrocie bezprawnie pobranego przez pracownika zasiłku chorobowego. Od decyzji ZUS pracownik może się odwołać do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Utrata prawa do zasiłku odnosi się do całego okresu zwolnienia lekarskiego, bez części przypadającej na pobyt w szpitalu.