Kwestia ustalenia momentu powstania obowiązku podatkowego VAT jest bardzo ważna dla podatnika. Najprościej mówiąc, chodzi o określenie momentu, w którym należy wykazać przychód w rejestrze sprzedaży VAT, następnie umieścić kwotę na deklaracji dotyczącej właściwego okresu rozliczeniowego i opłacić podatek w Urzędzie (różnicę między podatkiem należnym a naliczonym). Warto przypomnieć sobie, co dokładnie podlega opodatkowaniu. Wg art. 5 ustawy VAT opodatkowaniu podlegają:

  • odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,
  • import towarów,
  • eksport towarów,
  • wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów,
  • wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju.

Na początku dobrze zapoznać się z zasadą ogólną, zgodnie z którą moment powstania obowiązku podatkowego jest bardzo prosty w rozpoznaniu. Mianowicie art. 19a Ustawy o podatku od towarów i usług mówi, że obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi. Niestety, od tej zasady występują liczne wyjątki.

Rozpoznanie momentu obowiązku podatkowego - zasada ogólna

Jak już zostało wspomniane w przypadku zasady ogólnej obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi (bez względu na moment wystawienia faktury). Jeśli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano część lub całość zapłaty i wystawiona została np. zaliczka, to obowiązek podatkowy VAT powstaje z chwilą jej otrzymania (w odniesieniu do otrzymanej kwoty). Co do zasady podatnik ma obowiązek wystawienia faktury do 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym miała miejsce dostawa towaru lub wykonanie usługi (od tego postanowienia istnieją wyjątki ujęte w art. 106i ustawy). W przypadku, gdy zapłata (lub częściowa zapłata) następuje wcześniej, obowiązek wystawienia faktury (lub faktury zaliczkowej) występuje podobnie - do 15. dnia miesiąca po miesiącu, w którym otrzymano częściową lub całościową zapłatę. W odniesieniu do częściowo wykonanej usługi - przyjmuje się ją za wykonaną w odniesieniu do danej części, dla której określona została zapłata. W przypadku, kiedy dla usługi przyjęto kilka terminów płatności przyjmuje się ją za wykonaną proporcjonalnie, po każdym terminie płatności. W przypadku usług świadczonych w sposób ciągły, przez ponad rok czasu, przyjmuje się usługę za wykonaną po zamknięciu kolejno każdego roku podatkowego (jeśli nie ustalone zostały terminy zapłaty).

Szczególne zasady powstania obowiązku podatkowego

Można wyróżnić trzy różne przypadki, w których wyróżniamy szczególny moment powstania obowiązku podatkowego. Pierwsza grupa to czynności, w stosunku do których obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty:

  • wydania towarów przez komitenta komisantowi na podstawie umowy komisu,
  • dokonywane w trybie egzekucji dostawy towarów, o której mowa w art. 18,
  • świadczenia usług zwolnionych od podatku zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 37-41,
  • przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu własności towarów w zamian za odszkodowanie,
  • świadczenia, na podstawie odrębnych przepisów, na zlecenie sądów powszechnych, administracyjnych, wojskowych lub prokuratury usług związanych z postępowaniem sądowym lub przygotowawczym, z wyjątkiem usług, do których stosuje się art. 28b, stanowiących import usług.

Drugą grupę stanowią czynności, wobec których obowiązek podatkowy powstaje w momencie wystawienia faktury na rzecz podatników VAT:

  • dostawy książek drukowanych - z wyłączeniem map i ulotek - oraz gazet, czasopism i magazynów drukowanych,
  • czynności polegające na drukowaniu książek - z wyłączeniem map i ulotek - oraz gazet, czasopism i magazynów, z wyjątkiem usług, do których stosuje się art. 28b, stanowiących import usług,
  • świadczenia usług budowlanych lub budowlano-montażowych.

W odniesieniu do trzeciej grupy obowiązek podatkowy uzależniony jest od daty wystawienia faktury, ale nie później niż w terminie ich płatności:

  • dostawy energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego,
  • świadczenia usług: telekomunikacyjnych, wymienionych w poz. 140-153, 174 i 175 załącznika nr 3 do ustawy, najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze, ochrony osób oraz usług ochrony, dozoru i przechowywania mienia, stałej obsługi prawnej i biurowej,
  • dystrybucji energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego.

Odrębnie został natomiast ustalony moment powstania obowiązku w przypadku transakcji dokonywanych z krajami UE i krajami trzecimi. Zobacz też:

kalkulator wypłat