Dobra osobiste - ochrona prawna
Definicję dóbr osobistych możemy znaleźć w kodeksie cywilnym. Art. 23 wskazuje, że:
| Art. 23. Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. |
Z przepisu wynika, że pod pojęciem tym kryje się szerokie spectrum wartości, które mogą być szczególnie ważne dla człowieka funkcjonującego w społeczeństwie - prawnie przyznana możliwość bronienia swoich dóbr osobistych stanowi realizację konstytucyjnych praw każdego obywatela. Według dalszych przepisów kodeksu cywilnego, zwłaszcza art. 24 i art. 415, każda osoba, której dobra osobiste zostały naruszone, ma prawo żądać co najmniej naprawienia szkody. Jak widać w sformułowaniu “w szczególności”, art. 23 nie stanowi zamkniętego katalogu wartości chronionych przez prawo. Stały rozwój struktury społecznej powoduje, że pojawiają się nowe rodzaje dóbr osobistych. Widać to zwłaszcza w orzecznictwie, które poszerzyło i uszczegółowiło przepis między innymi o:
- poczuciu przynależności do danej płci (postanowienie SN z 22 marca 1991 r., sygn. akt III CRN 28/91),
- prawie do swobody wypowiedzi, wyboru rozmówcy i tajemnicy rozmowy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 6 lipca 1999 r., sygn. akt I ACa 380/99),
- więzi emocjonalnej, jaka może łączyć kogoś z herbem stanowiącym własność jego rodziny (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 10 kwietnia 2002 r., sygn. akt I ACa 1399/2001).
Obiektywnie nie są to kwestie tak kluczowe jak zdrowie czy wolność, jednak, jak widać, wywierają tak duży wpływ na życie powodów, że byli oni skłonni dochodzić swoich praw przed sądem.
Dobra osobiste osoby fizycznej a renoma przedsiębiorstwa
Jak zostało już wspomniane, pojęcie naruszenia dóbr osobistych możemy połączyć przede wszystkim z jednostką, w przypadku osób prawnych możemy natomiast mówić o renomie. Wynika to z prostej zależności: naruszenie dóbr osobistych człowieka może w znacznym stopniu zmniejszyć jego komfort życia, możliwości funkcjonowania w społeczeństwie, naruszyć nienaganną opinię lub w inny sposób uniemożliwić realizowanie podstawowych praw i przywilejów. Konsekwencje naruszenia renomy przedsiębiorstwa będą widoczne przede wszystkim na gruncie gospodarczym - firma może stracić klientów, jej obroty mogą spaść, w końcu może ona zakończyć działalność, jest w to jednak wliczone w pewne ryzyko, które podejmuje przedsiębiorca, wchodząc na rynek. Oczywiście, może się on powoływać na przepisy o ochronie konkurencji, jednak z całą pewnością można stwierdzić, że nie następuje tu naruszenie dóbr osobistych.
Naruszenie dóbr osobistych przedsiębiorcy
Jak wygląda to w przypadku przedsiębiorcy? Na początku należy zdecydowanie rozróżnić naruszanie dóbr osobistych przedsiębiorcy i niszczenie renomy przedsiębiorstwa. Pomoże nam w tym poniższy przykład. Przykład 1. W lokalnej gazecie pojawił się artykuł, krytykujący sposób wykonywania usług przez firmę X. Artykuł zawierał liczne wypowiedzi niezadowolonych klientów i podawał dane statystyczne, obrazujące liczbę składanych przez odbiorców usług reklamacji, a także zarzucał firmie X korzystanie z wadliwych materiałów i wprowadzanie klientów w błąd w kwestii trwałości ich produktów. Dane statystyczne i wypowiedzi, zamieszczone w artykule, zostały wymyślone przez autora, podobnie jak informacje o wadliwych materiałach, rzekomo używanych przez firmę X. Nieprawdziwe dane, zawarte w artykule, godzą w interesy firmy, zniechęcają bowiem potencjalnych klientów do korzystania z usług przedsiębiorstwa. Autor artykułu nie odniósł się jednak osobiście do nikogo, kto pracuje w firmie X, jego działania to zatem niszczenie renomy przedsiębiorstwa. Przykład 2. Pani Y prowadzi salon fryzjerski. Wśród jej klientek była także jej sąsiadka, pani Z. W trakcie czekania na zabieg fryzjerski ze szczegółami opowiedziała ona innym klientkom o konfliktach w domu rodzinnym właścicielki, całą winą za ich wywołanie obarczając właśnie panią Y. Pani Z z pewnością naruszyła dobra osobiste pani Y jako osoby prywatnej, oczerniając ją przed osobami postronnymi i złamała jej prawo do prywatności. Pani Y, choć została w ten sposób zaatakowana w miejscu pracy i w obecności klientek, może dochodzić swoich praw na gruncie art. 24 kodeksu cywilnego, oczernienie mogło bowiem wpłynąć na jej opinię, ale nie na stan finansowy i funkcjonowanie jej przedsiębiorstwa. Jak wynika z przytoczonych przykładów, naruszenie praw osobistych przedsiębiorcy, o ile dotyczy właśnie jego praw osobistych, a spraw przedsiębiorstwa, traktowane jest przez polski system prawny dokładnie tak, jak naruszenie dóbr osobistych osoby fizycznej.
Naruszenie dóbr osobistych przedsiębiorcy - odpowiedzialność
Kodeks cywilny przedstawia szeroki katalog środków, pozwalających dochodzić swoich praw, jeśli miało miejsce naruszenie dóbr osobistych przedsiębiorcy. Jest to przedstawione jasno i klarownie w art. 24 tego aktu prawnego:
| Art. 24. § 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. § 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych. § 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym. |
Jak więc widać, kodeks cywilny nie wyklucza stosowania także przepisów wynikających z innych ustaw, by chronić dobra osobiste człowieka. Są to w szczególności:
- kodeks karny - zwłaszcza rozdział XIX Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, rozdział XXIII Przestępstwa przeciwko wolności, rozdział XXIV Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania oraz rozdział XXVII Przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej,
- ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych,
- ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej
Zobacz też:
świadczenie przedemerytalne wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych stewardessa
