Podstawowym dokumentem uprawniającym do odliczenia podatku VAT jest faktura. Jednak w wielu przypadkach pomimo jej posiadania nie jest ona dokumentem uprawniającym do jego dokonania. Kwestie, w których następuje odliczenie podatku z błędnych faktur są przedmiotem szczególnego zainteresowania ze strony organów.
Z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT wynika, że podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w zakresie, w jakim towary lub usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych.
Z powyższego wynika, iż prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje czynny zarejestrowany podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do czynności opodatkowanych.
Odliczenie podatku z błędnych faktur - kiedy nie jest możliwe?
Warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest związek zakupów z wykonanymi czynnościami opodatkowanymi, tzn. których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego). Przy czym związek dokonywanych zakupów z działalnością podatnika może mieć charakter bezpośredni lub pośredni.
Podstawowym dokumentem umożliwiającym odliczenie jest w większości przypadków faktura. Szczegółowe zasady wystawiania faktur odnaleźć można w ustawie o VAT.
Przypadki wyłączenia prawa do odliczenia, jeżeli występują, muszą być jednoznacznie określone przepisami. W krajowych przepisach o VAT zostały one wymienione przez ustawodawcę w art. 88 ustawy o VAT.
Obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się do nabywanych przez podatnika usług noclegowych i gastronomicznych, z wyjątkiem nabycia gotowych posiłków przeznaczonych dla pasażerów przez podatników świadczących usługi przewozu osób.
Nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku, gdy:
- sprzedaż została udokumentowana fakturami lub fakturami korygującymi wystawionymi przez podmiot nieistniejący,
- transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku;
- wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne:
- stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności,
- podają kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością,
- potwierdzają czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego – w części dotyczącej tych czynności;
- faktury, faktury korygujące wystawione przez nabywcę zgodnie z odrębnymi przepisami nie zostały zaakceptowane przez sprzedającego;
- wystawiono faktury, w których została wykazana kwota podatku w stosunku do czynności opodatkowanych, dla których nie wykazuje się kwoty podatku na fakturze – w części dotyczącej tych czynności.
Faktura od podmiotu nieistniejącego
W wyroku o sygn. C-438/09 Trybunał uznał, że pozbawienie podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego w przypadku, gdy podatek ten został zapłacony innemu podatnikowi, który nie zarejestrował się dla celów VAT, jest niezgodne z prawem unijnym. W wyroku czytamy, że:
(...) podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia podatku od wartości dodanej zapłaconego z tytułu nabycia usług wykonanych przez innego podatnika niezarejestrowanego jako podatnik podatku od wartości dodanej, w sytuacji gdy odnośne faktury zawierają wszystkie informacje wymagane przez wskazany art. 22 ust. 3 lit. b), a w szczególności zawierają informacje niezbędne do ustalenia tożsamości osoby, która wystawiła te faktury, oraz rodzaju wykonanych usług.(…).
Jednak jak wskazują organy podatkowe, aby dokonać odliczenia z faktury od podmiotu nieistniejącego, podatnik powinien dołożyć należytej staranności w jego sprawdzeniu. Podstawową metodą dokonania sprawdzenia jest wystąpienie do właściwego naczelnika urzędu skarbowego z wnioskiem o ustalenie statusu kontrahenta. Organ podatkowy jest obowiązany potwierdzić, czy podatnik jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny lub zwolniony.
Stanowisko takie zaprezentował w interpretacji indywidualnej z 13 marca 2015 r., sygn. IPTPP4/443-829/14-6/BM, Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi:
(…) Z całokształtu okoliczności sprawy, mając na uwadze niedołożenie przez Wnioskodawcę należytej staranności wymaganej przy prowadzeniu działalności gospodarczej, nie wynika, że Wnioskodawca nie powinien był wiedzieć, że nabywał usługi od podmiotu nieuprawnionego do wystawiania faktur VAT.
Skoro zatem Wnioskodawca nie dołożył przy podjęciu współpracy z kontrahentem oraz w trakcie realizacji umowy należytej staranności, nie może skutecznie powoływać się na okoliczność, iż nie podejrzewał i nie mógł podejrzewać, że transakcje z kontrahentem stanowią nadużycia podatkowe. W przypadku braku dołożenia należytej staranności Wnioskodawcy nie chronią zasada neutralności i proporcjonalności podatku VAT. (…)
Pusta faktura
Pusta faktura to taka faktura, która nie odzwierciedla stanu faktycznego, np. gdy podatnik na fakturze wykaże dostawę towarów bądź usługę, która nie miała miejsca albo zawarte w niej informacje nie odzwierciedlają stanu faktycznego.
Podatek VAT wynikający z pustej faktury należy zapłacić, natomiast podatnik ją posiadający nie ma prawa do odliczenia podatku VAT w niej zawartego. Stanowisko takie potwierdził WSA w Bydgoszczy w wyroku z 24 czerwca 2015 r., sygn. akt I SA/Bd 41/15:
(…) podatnik, który wystawi fakturę dokumentującą czynności niewykonane jest zobowiązany do zapłaty VAT, natomiast odbiorca takiej faktury nie ma prawa do odliczenia podatku.
Zgodnie z art. 108 ust. 1 ustawy o VAT, w przypadku gdy osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest zobowiązana do jego zapłaty (…).
