Odliczenie VAT to innymi słowy mówiąc, pomniejszenie o wartość podatku VAT naliczonego kwoty należnego podatku z tytułu dokonanej sprzedaży. W efekcie, skutkuje to zmniejszeniem kwoty podatku należnego do zapłaty w urzędzie skarbowym lub powstaniem nadwyżki, przenoszonej na następny okres rozliczeniowy.
Kiedy można odliczyć VAT
Podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia VAT w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Ponadto, zakup towarów lub usług musi być związany z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą.
Ustawa przewiduje jednak wiele wyjątków, rozszerzających prawo do odliczenia podatku VAT na sytuacje, w których podatek naliczony nie jest związany z czynnością opodatkowaną. Można je podzielić na trzy grupy:
1. Import zagraniczny
Podatnik ma prawo do odliczenia podatku VAT, jeżeli importowane albo nabyte towary lub usługi dotyczą:
- dostawy towarów lub świadczenia usług przez podatnika poza terytorium kraju (a zatem formalnie nieopodatkowanych), jeżeli kwoty te mogłyby być odliczone, gdyby czynności te były wykonywane na terytorium kraju, a podatnik posiada dokumenty, z których wynika związek odliczonego podatku z tymi czynnościami,
- wydania drukowanych materiałów reklamowych, próbek i prezentów (art.7 ust.3-7 ustawy o VAT).
2. Usługi niematerialne
Podatnik, zgodnie z art.27 ust.3 pkt 1 ustawy o VAT, ma prawo do odliczenia podatku VAT, jeżeli miejscem świadczenia usług niematerialnych jest terytorium państwa poza Unią Europejską lub gdy usługi dotyczą bezpośrednio towarów eksportowanych, pod warunkiem posiadania dokumentów, z których wynika związek odliczonego podatku z tymi czynnościami. Dotyczy to w szczególności:
- transakcji ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych, w tym świadczonych przez brokerów ubezpieczeniowych i agentów ubezpieczeniowych,
- udzielania i pośrednictwa w udzieleniu kredytu oraz zarządzania kredytem przez kredytodawcę,
- pośrednictwa lub wszelkich działań w zakresie gwarancji kredytowych lub jakiegokolwiek innego zabezpieczenia pieniędzy oraz zarządzania gwarancjami kredytowymi przez kredytodawcę,
- transakcji, w tym pośrednictwa, dotyczących rachunków terminowych i bieżących, płatności, przelewów, długów, czeków i innych zbywalnych instrumentów finansowych, z wyłączeniem inkasa należności i faktoringu,
- transakcji, w tym pośrednictwa dotyczącego walut, banknotów i monet używanych jako prawne środki płatnicze - z wyłączeniem przedmiotów kolekcjonerskich (przez przedmioty kolekcjonerskie rozumie się monety ze złota, srebra oraz innych metali lub banknoty, które nie są zwykle używane jako prawny środek płatniczy, a także monety o wartości numizmatycznej),
- transakcji, w tym pośrednictwa, z wyłączeniem zarządzania i przechowywania, których przedmiotem są akcje, udziały w spółkach i stowarzyszeniach, obligacje i inne papiery wartościowe - z wyłączeniem dokumentów ustanawiających tytuł prawny do towarów lub udziałów.
3. Złoto jako towar
Podatnik ma prawo do odliczenia podatku VAT także w sytuacji, gdy wykonując czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 122 ust. 1 ustawy o VAT (dot. złota inwestycyjnego), nabywa:
- złoto inwestycyjne od podatnika wytwarzającego lub przetwarzającego złoto w celach przemysłowych albo dostarcza złoto w celach przemysłowych,
- w tym również wewnątrzwspólnotowo, lub importuje złoto inne niż złoto inwestycyjne, jeżeli to złoto jest następnie przekształcone w złoto inwestycyjne przez tego podatnika lub na jego rzecz,
- usługi polegające na zmianie postaci, masy lub próby złota, w tym złota inwestycyjnego, w tym również wewnątrzwspólnotowo, lub importuje towar lub usługi, związane z wytworzeniem lub przetworzeniem złota inwestycyjnego.
Kiedy nie można odliczyć podatku VAT
Prawo reguluje również sytuacje, w których nie ma możliwości odliczenia podatku VAT. Zmniejszenie wymiaru należnego podatku, nie jest możliwe w przypadku:
- importu usług, w związku z którymi zapłata należności jest dokonywana bezpośrednio lub pośrednio na rzecz podmiotu, mającego miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium krajów wymienionych w załączniku nr 5 do Ustawy o podatku od towarów i usług,
- paliw silnikowych, oleju napędowego oraz gazu, wykorzystywanych do napędu samochodów osobowych i innych pojazdów samochodowych, których łączna masa pojadu nie przekracza 3,5 tony - z wyłączeniem pojazdów opisanych w art. 86 ust. 4 pkt. 1-7 wyżej wspomnianej ustawy,
- usług noclegowych i gastronomicznych, z wyjątkiem nabycia gotowych posiłków przeznaczonych dla pasażerów przez podatników, świadczących usługi przewozu osób,
- towarów i usług, których nabycie zostało udokumentowane fakturami otrzymanymi przed dniem utraty zwolnienia podmiotowego albo przed dniem rezygnacji z tego zwolnienia, z wyjątkiem przypadków sporządzenia spisu z natury i zawiadomienia o tym Naczelnika Urzędu Skarbowego lub nastąpiło w wyniku darowizny lub nieodpłatnego świadczenia usługi.
Zasady odliczania podatku VAT
Podstawą zmniejszania wymiaru należnego podatku z tytułu dokonanej sprzedaży jest wartość podatku naliczonego. Natomiast kwotę podatku naliczonego (czyli podatku VAT) stanowi:
1. Suma kwot podatku określonych w fakturach otrzymanych przez podatnika, wraz z uwzględnieniem rabatów:
- z tytułu nabycia towarów i usług,
- potwierdzających dokonanie przedpłaty (zaliczki, zadatku, raty), jeżeli wiązały się one z powstaniem obowiązku podatkowego,
- od komitenta z tytułu dostawy towarów będącej przedmiotem umowy komisu
2. W przypadku importu - suma kwot podatku wynikająca z dokumentu celnego.
3. zryczałtowany zwrot podatku (podatek wykazany na fakturze VAT RR).
4. kwota podatku należnego od importu usług.
5. kwota podatku należnego od dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca.
6. Kwota podatku należnego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (WNT).
7. Różnica podatku od nabycia towarów, które są instalowane lub montowane, z próbnym uruchomieniem lub bez niego, na terytorium kraju, gdy podatek VAT został w całości z tytułu ich importu pobrany od podatnika dokonującego nabycia tych towarów - w przypadku gdy kwota podatku z tytułu importu towarów jest niższa od kwoty podatku, jaka byłaby należna z tytułu dostawy tych towarów na terytorium kraju.
8. Wpłacona różnica VAT do dopłaty powstała w wymiarze podatku w imporcie w wyniku wydania przez organ celny decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego.
U podatnika dokonującego WDT nowego środka transportu, kwotą podatku naliczonego jest kwota stanowiąca równowartość 22 % kwoty należnej z tytułu dostawy nowego środka transportu, nie wyższa jednak niż kwota podatku zawartego w fakturze stwierdzającej nabycie tego środka lub dokumencie celnym, albo podatku zapłaconego przez tego podatnika od wewnątrzwspólnotowego nabycia tego środka.
Prawo podatkowe nieustannie ewoluuje. Tylko w ciągu ostatnich 10 lat, wprowadzono blisko 140 zmian w ustawach. Niejasne przepisy pozostawiają również wiele wątpliwości prawnych. Nie każdy bowiem urząd skarbowy w ten sam sposób interpretuje zapisy ustawy. Najwłaściwsze jest zatem skierowanie pisemnej prośby o ustosunkowanie się urzędu skarbowego do dokonywanych odpisów VAT w danym przedsiębiorstwie i to jeszcze przed ich rozpoczęciem. Uchroni to zapewne przed odpowiedzialnością karno-skarbową.
