Pracownik zatrudniony na umowę o pracę jest zobowiązany do regularnego odprowadzania składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ich wysokość zależy od kwoty wynagrodzenia, a wartość procentowa jest określona przepisami.

Składki na ubezpieczenia społeczne, dotyczą ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego oraz wypadkowego. Niezależnie od tych składek występują jeszcze składki: na ubezpieczenie zdrowotne, na Fundusz Pracy (FP), Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP) oraz Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON).

Wysokość i rodzaje składek

Wysokość składek na poszczególne rodzaje ubezpieczeń wynosi:

- rentowe - 6%,
- chorobowe - 2,45%,
- emerytalne - 19,52%,
- wypadkowe 0,67-3,33%

Składkom obowiązkowo podlegają:

- wykonujący wolny zawód, artyści, twórcy,
- członkowie rodziny prowadzącego działalność jeżeli z nim współpracują i zamieszkują,
- pracownicy,
- mający swoją działalność gospodarczą

Do obowiązkowych składek należą: składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe. Składki te finansuje prowadzący działalność gospodarczą. Jeśli zatrudnia pracowników musi też za nich odprowadzać składki. W przypadku zatrudnionych, występują obowiązkowo wszystkie składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe). Podstawą do naliczania składek jest wynagrodzenie brutto pracownika.

Płatnik składek przekazuje do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych imienne raporty miesięczne, składkowe ZUS RCA lub ZUS RZA i świadczeniowe ZUS RSA, po upływie każdego miesiąca kalendarzowego, w terminie ustalonym dla rozliczania składek. Jest on też zobowiązany do przekazania ubezpieczonemu wszystkich informacji, które były zawarte w imiennych raportach miesięcznych, składanych przez płatnika do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Dane te muszą być przekazane na piśmie w celu ich weryfikacji.

Koszty pracodawcy i pracownika

Ciężar ponoszenia składek jest podzielony pomiędzy pracownika i zatrudnionego (płatności składek za pracownika dokonuje pracodawca, ale składki te są odliczane z płacy pracownika). Pracownik finansuje: połowę składki na ubezpieczenie emerytalne (tj. 9,76%), w części ubezpieczenie rentowe (tj. 1,5%) oraz w całości składkę na ubezpieczenie chorobowe (tj. 2,45%).

Natomiast pracodawca finansuje: połowę składki na ubezpieczenie emerytalne (9,76%), w części ubezpieczenie rentowe (4,5%) oraz w całości składkę na ubezpieczenie wypadkowe (0,67-3,33%). W sumie, obciążenie z tytułu składek pracownika oraz pracodawcy w stosunku do płacy brutto wynosi (w zależności od stawki ubezpieczenia wypadkowego) 28,64-31,30%. Zapłacone składki podlegają odliczeniu od dochodu dla potrzeb opodatkowania podatkiem dochodowym. Oznacza to, że nie płaci się podatku od kwot składek (składki są odliczane przed obliczaniem zaliczki). W okresie urlopu wychowawczego oraz urlopu macierzyńskiego także pobierane są składki na ubezpieczenie społeczne. Składki te finansuje budżet Państwa.