Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 lipca 2013 r. (sygn. akt SK 18/09) ma niebagatelny wpływ na stosowanie przepisów o 75% stawce podatku od przychodów z nieujawnionych źródeł.
Postępowania przeciwko podatnikom, którzy ukrywali swoje dochody, kończyły się prawomocnymi decyzjami, w których stosowano kary w myśl przepisów kodeksu karnego skarbowego (dalej: k.k.s.). W wyniku wydania takich decyzji dochodzi do wznowień postępowań.
Niniejszy artykuł zawiera generalne omówienie wpływu uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania i jego znaczenia na uprzednio wymierzone kary.
Wnioski o wznowienie postępowania
W pierwszej połowie września ukazało się uzasadnienie do wyroku Trybunału Konstytucyjnego (liczy przeszło 85 stron). Orzeczenie wyroku otworzyło furtkę podatnikom do składania wniosków o wznowienie postępowania w sprawie decyzji ostatecznych, które dotyczyły podatku od dochodów z nieujawnionych źródeł ustalonego w latach 1998 - 2006.
Wnioski pozytywnie rozstrzygnięte - skutkujące uchyleniem decyzji - umożliwiały podatnikom wnioskować o wznowienie postępowania karnego skarbowego.
Należy pamiętać o tym, że kodeks karny skarbowy nie zawiera w sobie instytucji wznowienia postępowania. W tym celu ustawodawca nakłada na nas obowiązek odpowiedniego stosowania przepisów kodeksu postępowania karnego.
Kary w postępowaniu karnym skarbowym
W postępowaniach o ustalenie dochodu ze źródeł nieujawnionych kary są wymierzane na podstawie art. 54 oraz art. 56 k.k.s.
Art. 54 k.k.s. dotyczy kar dla podatnika, który nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie.
Z kolei art. 56 k.k.s sytuacji, w której podatnik, składając organowi podatkowemu, innemu uprawnionemu organowi lub płatnikowi deklarację lub oświadczenie, podaje nieprawdę lub zataja prawdę albo nie dopełnia obowiązku zawiadomienia o zmianie objętych nimi danych, przez co naraża podatek na uszczuplenie.
Niewystąpienie jakiejkolwiek z podanych przesłanek z przytoczonych przepisów (np.podanie nieprawdy, jej zatajenie) powoduje, że kara nie ma w konkretnym przypadku zastosowania.
Możliwość wznowienia postępowania karnego skarbowego
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego wywiera skutek z mocą wsteczną w odniesieniu do art. 20 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu w latach 1998 - 2006.
Jednakże w doktrynie możemy spotkać się rozszerzeniem tego skutku od początku chwili obowiązywania do brzmienia aktualnego przepisu.
W efekcie art. 54 oraz art. 56 k.k.s. nie mają zastosowania, ponieważ wspólna dla obu przepisów przesłanka ich stosowania tj. narażenie podatku na uszczuplenie przestanie mieć zastosowanie. Wynika to ze skutku z mocną wsteczną wyroku, zgodnie z którym nie można było narazić podatku na uszczuplenie w momencie gdy zobowiązanie podatkowe nie istniało.
Wznowienie postępowania karnego skarbowego (na podstawie przepisów o procedurze karnej), w przedmiocie podatku ze źródeł nieujawnionych skutkować będzie uchyleniem decyzji, ponieważ zostało wydane na podstawie przepisu sprzecznego z ustawą zasadniczą (Konstytucją).
Na podstawie art. 540 § 1 pkt 2 lit. a kodeksu postępowania karnego (dalej: k.k.s.), postępowanie sądowe zakończone prawomocnym orzeczeniem wznawia się, jeżeli po wydaniu orzeczenia ujawnią się nowe fakty lub dowody nie znane przedtem sądowi, wskazujące na to, że skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał karze. Odpowiednie stosowanie tego przepisu ma zastosowanie przy wykroczeniach.
Przytoczony przepis k.k.s warunkuje wznowienie postępowania od pojawienia się nowego faktu lub dowodu nieznanego wcześniej sądowi. Do takiego dowodu możemy zaliczyć wydaną po wznowieniu postępowania decyzję, która uchyla decyzję wymierzającą podatek od nieujawnionych źródeł. Zatem podatnikowi, który został skazany prawomocnym wyrokiem w związku z przychodami z nieujawnionych źródeł, przysługuje prawo do skutecznego wznowienia postępowania karnego skarbowego.
Lepiej dmuchać na zimne
Odpowiednie stosowanie przepisów k.p.k w przedmiocie wznowienia postępowania karnego skarbowego nakłada na podatnika obowiązek przestrzegania terminu.
Jednakże k.p.k nie określa terminu w tej materii. Zalecana jest ostrożność procesowa. Ujmując to kolokwialnie - “dmuchać na zimno”. Nie należy zwlekać ze złożeniem wniosku o wznowienie postępowania karnego skarbowego, a wręcz przeciwnie - złożyć go niezwłocznie po doręczeniu pozytywnej decyzji kończącej wznowione postępowanie.
Wniosek o wznowienie postępowania karnego skarbowego powinien być, w myśl art. 545 § 2 k.p.k., sporządzony i podpisany przez adwokata albo radcę prawnego.
Zgodnie z dyspozycją art. 547 §2, orzekając o wznowieniu postępowania sąd uchyla zaskarżone orzeczenie i przekazuje sprawę właściwemu sądowi do ponownego rozpoznania. Zaś od takiego orzeczenia środek odwoławczy nie przysługuje. Ponadto uchylając zaskarżone orzeczenie, sąd może wyrokiem uniewinnić oskarżonego, jeżeli nowe fakty lub dowody wskazują na to, że orzeczenie to jest oczywiście niesłuszne, albo też postępowanie umorzyć. Tutaj od wyroku uniewinniającego lub umarzającego postępowanie przysługuje środek odwoławczy (z wyjątek od orzeczeń wydanych przez Sąd Najwyższy).
Odszkodowanie za poniesione kary
Podatnikowi, który w wyniku wznowienia postępowania lub kasacji został uniewinniony lub skazany na łagodniejszą karę, służy od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania względem niego w całości lub w części kary, której nie powinien był ponieść (552 § 1 k.p.k.). Przytoczona norma prawna ma zastosowanie także, jeżeli po uchyleniu skazującego orzeczenia postępowanie umorzono wskutek okoliczności, których nie uwzględniono we wcześniejszym postępowaniu.
Żądanie odszkodowania należy zgłosić w sądzie okręgowym, w którego okręgu wydano orzeczenie w pierwszej instancji.
Zaś sąd okręgowy wyda wyrok na rozprawie w składzie trzech sędziów. Sprawy o odszkodowanie powinny być rozpoznawane w pierwszej kolejności. Należy dodać, że takie postępowanie wolne jest od kosztów.
Analogiczne roszczenie o odszkodowanie oraz o zadouśćuczynienie przysługuje uniewinnionym podatnikom, którym wymierzono karę za wykroczenie.
Należy pamiętać, że roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie przedawnia się po upływie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę tych roszczeń, a w przypadku wymierzonych kar za wykroczenie jedynie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia uniewinniającego lub umarzającego postępowanie.
