W praktyce prawie każdy przedsiębiorca spotkał się z sytuacją, w której kontrahent nie uregulował należności na czas. Gorzej jest jednak, kiedy nie zapłaci on w ogóle za zakupione towary czy usługi, z powodu np. braku wypłacalności lub bankructwa. Przepisy prawa uwzględniają jednak takie przypadki. Przedsiębiorca umarzając nieściągalne wierzytelności, przy spełnieniu dwóch warunków może zaliczyć je do kosztów uzyskania przychodów.

Zgodnie z art. 22 ust. 1 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych - kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.

Przepisy ustawy o PIT nie określają jednoznacznie pojęcia umorzonej wierzytelności, zatem aby poznać jego znaczenie należy odwołać się do Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny. Zgodnie z art. 508 zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje. W związku z tym, wierzytelność uznaje się za umorzoną, jeżeli przedsiębiorca uzyska zgodę dłużnika, przykładowo poprzez oświadczenie lub w wyniku ugody.

Jak wynika z art. 23 ust. 1 pkt 41 do kosztów podatkowych nie można zaliczyć umorzonych wierzytelności, z wyjątkiem tych, które uprzednio na podstawie art. 14 ustawy zostały zarachowane jako przychody należne. Zatem ujęcie wierzytelności do kosztów uzyskania przychodu jest możliwe jedynie przy spełnieniu jednocześnie dwóch poniższych warunków:

  • umorzona wierzytelność została wcześniej zarachowana jako przychód należny, oraz
  • nieściągalność została potwierdzona w ściśle określony sposób.

Zgodnie z art. 23 ust. 2 potwierdzenie nieściągalności może zostać udokumentowane jedynie poprzez:

- postanowienie o nieściągalności wydane przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego,
- postanowienie sądu o:

  • oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania,
  • umorzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, również gdy majątek dłużnika nie pokryje kosztów postępowania,
  • ukończeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku.

- protokół sporządzony przez podatnika, stwierdzający, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty.

Ważne jest także, aby przedsiębiorca uzyskał potwierdzenie przyjęcia zwolnienia z długu od kontrahenta, ponieważ tylko wtedy wierzytelność może zostać uznana za umorzoną. Dodatkowo zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 17 wskazana nieściągalność nie może być przedawniona.

U przedsiębiorców dokonujących sprzedaży objętej podatkiem VAT, przychód powinien zostać pomniejszony o podatek należny. W takim przypadku zarachowanie wierzytelności polega na zewidencjonowaniu jej w podatkowej księdze przychodów i rozchodów jako przychód należny w kwocie netto. Jeżeli podatnik takiego zarachowania nie dokona, nie ma możliwości uznania nieściągalności za koszt uzyskania przychodów.

Powyższe postępowanie uznał za prawidłowe również Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji z dnia 14 marca 2013 roku (IPTPB1/415-767/12-2/KO). Jego zdaniem umorzone wierzytelności wobec podmiotu powiązanego mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodu w kwocie netto, jeżeli zostały uprzednio zarachowane jako przychód należny.