Zgodnie z art. 21 ustawy o PIT, od podatku dochodowego wolne są - co do zasady - otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość bądź zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Zatem podatkiem dochodowym nie będą opodatkowane odszkodowania lub zadośćuczynienia, otrzymane na podstawie wyroku sądowego lub ugody sądowej. Wyjątkiem są jednak odszkodowania otrzymane w związku z działalnością gospodarczą. Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają:
- odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, otrzymane również na podstawie wyroku lub ugody sądowej,
- odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1 (18% i 32%), lub na zasadach, o których mowa w art. 30c (19% podatek liniowy),
- odszkodowania wynikające z zawartych umów lub pozasądowych ugód,
- odszkodowania otrzymane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
- odszkodowania dotyczące korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Jeśli zatem otrzymane odszkodowanie pozostaje w bezpośrednim związku z przedmiotem działalności, należy je potraktować jako przychód uzyskany w ramach jej prowadzenia i tym samym opodatkować.
Sprawa jest prosta w przypadku podatników, którzy opodatkowują swoje przychody na zasadach ogólnych bądź liniowo, gdyż zastosują w tym przypadku obowiązującą ich stawkę podatku. Inaczej jest w przypadku ryczałtu. Zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 11 i 12 ustawy o PIT, stawka ryczałtu dla przychodów uzyskanych z tytułu odszkodowań etc. wynosi 8,5%. Nie ma w tym wypadku znaczenia, jaką stawkę podatnik stosuje do osiąganych z działalności przychodów. Oznacza to, że jeśli np. podatnik opodatkowuje swoje przychody stawką 3,5%, to przychody z tytułu odszkodowań związanych z działalnością i tak będzie musiał opodatkować stawką 8,5%.
