Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) ma prawo skontrolować każdego pracodawcę pod względem legalności i prawidłowości zatrudniania pracowników. Zwykle inspektorzy nie zapowiadają swojej wizyty, a ich obecność w firmie może skończyć się procesem sądowym.
Wyniki kontroli PIP
Zgodnie z art. 13 Ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy z 13 kwietnia 2007 r., kontroli podlegają pracodawcy - a w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kontroli legalności zatrudnienia także niebędący pracodawcami przedsiębiorcy i inne jednostki organizacyjne - na rzecz których świadczona jest praca przez osoby fizyczne. Do osób tych zalicza się również osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy.
W wyniku ustaleń dokonywanych w toku kontroli inspektor pracy może wydać decyzję, zastosować wystąpienie, skierować powództwo bądź nałożyć karę grzywny. Ponadto, zgodnie z art. 37 par. 2 znowelizowanej ustawy, musi zawiadomić o naruszeniu przepisów prawa właściwe organy:
- ZUS – o naruszeniu przepisów w zakresie ubezpieczeń społecznych,
- Urząd Kontroli Skarbowej – o naruszeniu przepisów prawa podatkowego,
- Policję lub Straż Graniczną – o naruszeniu przepisów o cudzoziemcach,
- starostę - o stwierdzonych przypadkach naruszenia przez bezrobotnego lub przez podmiot kontrolowany przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Jeżeli w trakcie kontroli stwierdzone zostaną wykroczenia polegające na naruszeniu przepisów Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 r., inspektor prowadzi postępowanie mandatowe lub występuje z wnioskiem do sądu o ukaranie osób odpowiedzialnych za stwierdzone nieprawidłowości. W innych przypadkach, gdy uchybienia nie stanowią poważnego naruszenia przepisów i tym samym nie wymuszają wydania decyzji, czy też nałożenia grzywny, inspektor pracy występuje o ich usunięcie. Wystąpienie takie powinno zawierać wnioski pokontrolne oraz ich podstawę prawną.
Pracodawca zobowiązany jest w terminie określonym w wystąpieniu, nie dłuższym jednak niż 30 dni, zawiadomić odpowiedni organ PIP o terminie i sposobie realizacji wniosków pokontrolnych (art. 36 ust. 1-2 Ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy). Pracodawca może także odwołać się od decyzji inspektora pracy. Musi to jednak nastąpić nie później niż w terminie 7 dni od dnia wydania decyzji.
Ustawa zawiera "taryfę ulgową" dla przedsiębiorców rozpoczynających działalność. Mianowicie w uzasadnionych przypadkach, wobec pracodawcy rozpoczynającego działalność, jeżeli nie stwierdzono:- bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracowników lub innych osób wykonujących pracę,
- popełnienia wykroczenia z winy umyślnej,
inspektor pracy może odstąpić od stosowania wyżej wymienionych środków prawnych. Może on poprzestać jedynie na ustnym pouczeniu o sposobach zgodnego z wymogami prawa zorganizowania pracy. Powinien on również odebrać od podmiotu kontrolowanego oświadczenie o terminie usunięcia ujawnionych w toku kontroli uchybień.