Sprzedaż długu jest, obok windykacji sądowej i polubownej, sposobem na pozbycie się kłopotliwego dłużnika. Należy jednak pamiętać o tym, że pewnych wierzytelności nie można sprzedać.
Wierzyciel nie zawsze może sprzedać wierzytelność
Zgodnie z zasadą swobody umów i przepisem art. 509 Kodeksu cywilnego “wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią, chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania”. Analiza treści tego przepisu pozwala zauważyć, że co do zasady możliwe jest dokonanie przelewu wierzytelności, jednak występują pewne ograniczenia - ustawowe, umowne i wynikające z właściwości zobowiązania.
Czy wierzyciel może sprzedać wierzytelność - Ograniczenia ustawowe
Podstawowym ograniczeniem w zakresie sprzedaży wierzytelności przez wierzyciela są wierzytelności niezbywalne. Oznacza to, że ustawa wprost wskazuje, że dane wierzytelności nie mogą zostać zbyte, są to np. służebności osobiste, prawo pierwokupu, prawo dożywocia. Z kolei ograniczeniem, z którym możemy spotkać się w życiu codziennym, jest wyłączenie zbywalności roszczeń wynikających ze stosunku pracy - np. nie pracownik nie może sprzedać wierzytelności, którą posiada względem pracodawcy, wynikającą z niewypłaconego wynagrodzenia za pracę.
Co ważne, do niezbywalnych roszczeń należą również te wynikające ze szkód na osobie, czyli np. z uszkodzenia ciała lub spowodowania rozstroju zdrowia. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, gdy roszczenia te stały się już wymagalne i zostały uznane na piśmie lub też przyznane prawomocnym orzeczeniem sądu.
Czy wierzyciel może sprzedać wierzytelność - Ograniczenia umowne
Ograniczenia umowne wynikają bezpośrednio z umowy, czyli stosunku prawnego łączącego wierzyciela i dłużnika. Najczęściej ograniczenie przybiera formę klauzuli umownej wprost wyłączającej możliwość zbycia wierzytelności, a taką możliwość należy wywieść z zasady swobody umów. Należy jednak zwrócić uwagę na art. 515 K.C., zgodnie z którym “ jeżeli wierzytelność jest stwierdzona pismem, zastrzeżenie umowne, iż przelew nie może nastąpić bez zgody dłużnika, jest skuteczne względem nabywcy tylko wtedy, gdy pismo zawiera wzmiankę o tym zastrzeżeniu, chyba że nabywca w chwili przelewu o zastrzeżeniu wiedział”.
Czy wierzyciel może sprzedać wierzytelność - Ograniczenia wynikające z właściwości zobowiązania
Należy zwrócić uwagę na takie ograniczenia możliwości sprzedaży wierzytelności, które wynikają z istoty stosunku łączącego wierzyciela z dłużnikiem. Mowa tu o takich wierzytelnościach, których spełnienie przez dłużnika wiąże się z osobą konkretnego dłużnika i spełnienie go na rzecz innej osoby nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania, a sam przelew wierzytelności na rzecz osoby nieuprawnionej jest z mocy prawa nieważny. Przykładem takiego stosunku jest obowiązek alimentacyjny czy też prawo do renty.
