Używanie majątku otrzymanego od kontrahenta a skutki podatkowe

W celu zwiększania sprzedaży przedsiębiorcy użyczają kontrahentom w ramach stałej współpracy różnego rodzaju urządzenia. Takie przekazanie może wywoływać skutki na gruncie podatku dochodowego i VAT. W poniższym artykule omawiamy, jak używanie majątku otrzymanego od kontrahenta przekłada się na gruncie prawa.

Używanie majątku otrzymanego od kontrahenta a nieodpłatne świadczenie

Zgodnie z art. 710 Kodeksu cywilnego przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy.

Umowa użyczenia jest umową nieodpłatną, w której użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu przez czas oznaczony lub nieoznaczony na używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Przedmiotem użyczenia mogą być zarówno nieruchomości, jak i ruchomości, np. samochody, maszyny czy narzędzia. Podkreślić należy, że biorący rzecz do używania nie może być zobowiązany do jakiegokolwiek świadczenia wzajemnego. Cechą charakterystyczną umowy użyczenia jest bowiem nieodpłatność. W wyniku zawarcia takiej umowy przedsiębiorca może bezpłatnie dysponować przedmiotem użyczenia na cele prowadzonej działalności gospodarczej, co niewątpliwie oznacza powstanie po jego stronie określonych korzyści.

Dlatego też należy uznać, iż w przypadku kiedy następuje używanie majątku otrzymanego przez kontrahenta, mamy do czynienia z umową użyczenia.

Natomiast przychodami, co do zasady, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Pojęcie „nieodpłatne świadczenie” nie zostało zdefiniowane w ustawie podatkowej. Jednak zarówno doktryna, jak i orzecznictwo zgodnie przyjmują, że należy je rozumieć szerzej niż w prawie cywilnym. Oznacza to, że obejmuje ono te wszystkie zdarzenia prawne i gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie w majątku podmiotu, mające konkretny wymiar finansowy.

Dlatego też, gdy obie strony odnoszą korzyści, dla używającego nie powstanie przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń. Również organy podatkowe potwierdzają, iż w takich sytuacjach nie powstaje przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń, czego przykładem jest pismo Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 9 lutego 2011 r., nr ITPB3/415-620/10/MK, gdzie możemy przeczytać:

“(…) zawierane umowy przynoszą obopólne korzyści - użyczenie wiąże się z zaspokojeniem ściśle oznaczonego interesu danego właściciela pomieszczenia i ma na celu realizację zamówionych dostaw ciepła. Takie świadczenie stanowi współdziałanie przy wykonywaniu zobowiązania i nie jest traktowane jako nieodpłatne świadczenie. Zgodnie z definicją zawartą w Słowniku języka polskiego PWN (http://sjp.pwn.pl/szukaj/współdziałać) określenie "współdziałać" oznacza m.in. "przyczyniać się do czegoś razem z innymi czynnikami", "działać wspólnie z kimś". W przedstawionej sytuacji mamy więc do czynienia ze współdziałaniem odbiorcy z przedsiębiorstwem ciepłowniczym - dla dobra obu stron, a nie z nieodpłatnym użyczeniem stanowiącym przychód podlegający opodatkowaniu.

W konsekwencji stwierdzić należy, że przedmiotowe ukształtowanie stosunków pomiędzy podmiotami posiada cechy umowy wzajemnej, co nie skutkuje powstaniem, po stronie Wnioskodawcy, przychodu podatkowego z tytułu udostępnionego nieodpłatnie lokalu, a w konsekwencji nie będzie skutkować powstaniem przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia (…)”.

Użyczenie na gruncie VAT

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu podlegają zasadniczo czynności odpłatne, m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Wyjątek wprowadza art. 7 ust. 2 oraz art. 8 ust. 2 ustawy o VAT. Przepisy te wskazują okoliczności, w których nieodpłatna dostawa towarów i nieodpłatne świadczenie usług podlegają opodatkowaniu. Art. 7 ust. 2 uznaje za dostawę towarów przekazanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa na cele inne niż związane z prowadzonym przez niego przedsiębiorstwem. Chodzi w szczególności o przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy itp., a także wszelkie inne przekazanie towarów bez wynagrodzenia, w szczególności darowizny - jeżeli podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia całości lub części podatku naliczonego.

Odpowiednio art. 8 ust. 2 tej ustawy stanowi, że nieodpłatne świadczenie usług niebędące dostawą towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy itp., a także wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług, jeżeli nie są one związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, a podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych z tymi usługami, w całości lub w części, traktuje się jak odpłatne świadczenie usług.

Innymi słowy, aby nieodpłatna dostawa towarów i usług podlegała opodatkowaniu, winny zostać spełnione łącznie następujące warunki:

• przekazanie następuje na cele inne niż związane z prowadzonym przez niego przedsiębiorstwem,

• przy nabyciu lub wytworzeniu podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT.

Dlatego też należy uznać, iż przekazanie składnika majątku do używania innemu podmiotowi gospodarczemu bez wynagrodzenia nie stanowi świadczenia nieodpłatnego w przypadku, gdy jest związane z prowadzoną działalnością. Z taką sytuacją mamy do czynienia, gdy podatnik udostępnia swój składnik za określone zachowanie się drugiej strony umowy, np. ekspozycję towarów.

Stanowisko takie potwierdził Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, w interpretacji indywidualnej z 16 maja 2012 r., sygn. IPPP3/443-475/12-2/BH, gdzie możemy przeczytać:

„(…) udostępnienie punktom sprzedaży materiałów POS, służących wspieraniu sprzedaży dystrybuowanych przez Spółkę produktów marki A, oraz fakt wykorzystywania materiałów POS przez punkty sprzedaży do eksponowania wyłącznie tych produktów uznać należy, iż wydanie rzeczy bez przeniesienia na odbiorcę prawa do rozporządzania nimi jak właściciel będzie stanowiło świadczenie usług w myśl art. 8 ust. 1 uptu, jednakże z uwagi na fakt, iż przekazanie punktom sprzedaży materiałów POS jest związane stricte z działalnością gospodarczą Spółki, nie będzie podlegało ono opodatkowaniu podatkiem VAT, zgodnie bowiem z art. 8 ust. 2 pkt 2 uptu nieodpłatne świadczenie usług podlega opodatkowaniu tylko wówczas, jeżeli jest dokonywane do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika (…)”.

Co istotne, okoliczność, że w wyniku takiego używania następuje zużycie czy też zniszczenia - tym samym nie dojdzie do zwrotu majątku - nie może być podstawą do zakwestionowania nieodpłatnego przekazania do używania bez konieczności opodatkowania.

Stanowisko takie potwierdził Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z 20 lutego 2008 r., sygn. ILPP1/443-416/07-2/BD, w której możemy przeczytać, iż:

„(…) Wynikające np. ze zwykłego używania rzeczy zużycie, jest bowiem elementem ryzyka gospodarczego, jakie nieodłącznie związane jest z udostępnianiem tego typu materiałów. Okoliczność, że w wyniku takiego zużycia nie dojdzie do zwrotu towarów, nie może być podstawą do zakwestionowania pierwotnego zamiaru z jakim działała Spółka, tj. przekazania materiałów do używania z zastrzeżeniem zwrotu. Zatem Spółka przekazując materiały, każdorazowo działa z intencją świadczenia nieodpłatnej usługi użyczenia, nie wykazując woli przeniesienia władztwa nad materiałami na kontrahentów. Brak zaś zwrotu takich materiałów wynika z okoliczności niezależnych od Spółki i nie może stanowić o zmianie istoty dokonanej czynności. W konsekwencji należy uznać, że w każdym przypadku udostępniania materiałów kontrahentom, skutki podatkowe tej czynności należy oceniać jak dla nieodpłatnego świadczenia usług (…)”.