Otrzymanie darowizny rodzi konsekwencje prawno-podatkowe niezależnie od tego, czy świadczenie pochodzi od osoby niespokrewnionej, czy też od członka najbliższej rodziny. O czym należy pamiętać w związku z przekazaniem lub otrzymaniem darowizny?
Czym jest darowizna?
Na gruncie prawa cywilnego darowizna to umowa, w ramach której „darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia […] kosztem swego majątku” (art. 888 u. 1 ustawy z dn. 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny, Dz.U.2020.0.1740 t.j.). Zasadniczo, umowa darowizny powinna mieć formę aktu notarialnego (jeśli jej przedmiotem jest nieruchomość, akt notarialny to element obligatoryjny). W przypadku pozostałych rodzajów świadczeń umowa może mieć inną postać, jeśli dane świadczenie zostało wypełnione (art. 890 k.c.).
Darowizna a podatek
Wbrew obiegowym opiniom darowizna nie podlega przepisom o podatku dochodowym. Kwestie z tym związane reguluje ustawa z dn. 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. 1983 nr 45 poz. 207). To, jaka stawka podatku powinna zostać zastosowana, jest uzależnione od relacji między przekazującym a obdarowanym. Zgodnie z zapisami zawartymi w ustawie z o podatku od spadków i darowizn (art. 9) wyróżnia się trzy kategorie relacji:
- I grupa to osoby z najbliższej rodziny, czyli zstępni (potomkowie) oraz wstępni (rodzice, dziadkowie), a także m.in. małżonek. W tej grupie kwota wolna od podatku jest najwyższa i wynosi 9 637 zł,
- II grupa, czyli m.in. bratankowie, siostrzenice oraz rodzeństwo rodziców. W tym przypadku kwota to 7 276 zł,
- III grupa obejmująca osoby z dalszej rodziny oraz niespokrewnione. W tym przypadku kwota wolna jest najniższa i wynosi 4 902 zł.
Jeśli chodzi o stawkę podatku, to zależy ona od dwóch czynników: wartości darowizny oraz grupy podatkowej.
W przypadku I grupy podatkowej, dla kwoty od 9 637 do 10 278 zł jest to 3% podatku, dla darowizny z przedziału od 10 278 do 20 556 zł – 308,30 zł + 5% nadwyżki ponad 10 278 zł, zaś dla kwoty powyżej 20 556 zł jest to 822,20 zł + 7% nadwyżki ponad 20 556 zł.
Dla II grupy kwota od 7 276 do 10 278 zł jest to 7% podatku, dla darowizny o wartości od 10 278 do 20 556 zł opodatkowanie wynosi 719,50 zł + 9% nadwyżki ponad 10 278 zł, z kolei dla kwoty wyższej niż 20 556 zł jest to 1644,50 zł + 12% nadwyżki ponad 20 556 zł.
Najmniej korzystne jest opodatkowanie darowizny dla III grupy. Kwota od 4 902 zł do 10 278 zł jest oprocentowana na poziomie 12%, dla darowizny o wartości wynoszącej od 10 278 do 20 556 zł – 1 233,40 zł + 16% nadwyżki ponad 10 278 zł, zaś dla kwoty wyższej niż 20 556 zł jest to 2 977,90 zł + 20% nadwyżki ponad 20 556 zł.
Darowizna a podatki – o czym jeszcze należy pamiętać?
Stawki podatkowe oraz kwoty wolne od podatku to nie wszystkie kwestie, o których należy pamiętać. Ważne jest także sposób obliczania wartości darowizny otrzymanej od danej osoby. Częstym błędem jest uwzględnianie wartości jedynie aktualnej darowizny. Tymczasem, prawidłowe podejście polega na zsumowaniu świadczeń otrzymanych w przeciągu 5 lat od ostatniej darowizny.
Kolejnym błędem jest brak zgłoszenia faktu otrzymania darowizny do Urzędu Skarbowego, gdy wartość świadczenia nie przekracza kwoty wolnej. Tymczasem – nawet jeśli darowizna nie powoduje powstania zobowiązania podatkowego, konieczne jest przekazanie informacji do organu skarbowego.
